Origami
Wielka historia małych rzeczy
Kto potrafi cieszyć się z małych rzeczy
ten mieszka w ogrodzie pełnym szczęśliwości.
Te słowa Phil’a Bosmans’a przypominają mi się, gdy składam z dziećmi papier. Kilka zagięć – i ptaszek, samolot lub żabka stają się powodem radości i dumy. Ze zwykłej kartki papieru...
Wspominam swoją fascynację sztuką origami – gdy zainspirowana schematami publikowanymi w gazetce młodzieżowej „Świat Młodych” złożyłam pierwszego żurawia. Moje emocje związane z tym dziełem nie różniły się od tych dziecięcych – i zmotywowały mnie do poszukiwań wiadomości dotyczących origami.
Origami oznacza składane, zginanie papieru. Słowo pochodzi z języka japońskiego i dlatego często Japonia uważana jest za ojczyznę origami. Tymczasem składanie papieru pojawiło się wraz z wynalezieniem sposobu jego produkcji w Chinach. Początkowo było elementem obrzędów pogrzebowych. Tradycja religijna nakazywała wkładanie zmarłym do grobów przedmiotów codziennego użytku. Dary te, niekiedy bardzo cenne, padały łupem rabujących grobowce plemion koczowniczych – dlatego z czasem zamieniono je na papierowe repliki. Także podczas obrzędów poświęconych pamięci zmarłych rodziny paliły papierowe figurki będące kopiami przedmiotów i zwierząt – aby zmarli opiekowali się żyjącymi krewnymi. Podobne papierowe wota składano w ofierze duchom.
Zwyczaje te przetrwały w niektórych rejonach Chin do dziś – nadal można kupić specjalny pogrzebowy papier, z którego wykonywane są figurki.
W literaturze pierwsze ślady mówiące o składaniu papieru pojawiają się w pochodzącym z VIII w. n.e. utworze chińskiego poety TU FU: Stara żona rysuje na papierze kwadraty do gry w szachy. Złożona kartka papieru została użyta jako linijka; zagięta krawędź posłużyła do uzyskania linii prostej.
Składanie papieru znane jest także w innych krajach Dalekiego Wschodu, m.in. Korei, Wietnamie.
Do Japonii papier dotarł w pierwszej połowie VI w. n.e. Z okresu Muromachi (1333 – 1573) pochodzą najstarsze wzory origami. Początkowo jest to sztuka dworska. W okresie Tokugawa (1615 – 1858) origami dynamicznie się rozwija. Z 1797 pochodzi „Hiden Senbazuru Orikata” najstarsza na świecie książka poświęcona origami, prezentująca kilkadziesiąt sposobów składania żurawi.
Pod koniec XIX wieku origami zaczyna być popularne nie tylko w Japonii. Składanie papieru rozwija się nie tylko jako sztuka, ale zaczyna być wykorzystywane w edukacji i terapii. Prekursorem był tu Fredrich Fröbel; tradycyjna ozdoba choinkowa, gwiazdka z pasków jest nazywana „gwiazdą Fröbla”.
Po drugiej wojnie światowej origami dynamicznie rozwija się na całym świecie. W latach siedemdziesiątych minionego wieku pojawiają się nowe techniki i sposoby składania papieru, nawiązujące do form i baz tradycyjnych. Nowe trendy i tendencje wytyczają mistrzowie origami – najbardziej znanym jest Akira Yoshizawa.
W wielu krajach powstają stowarzyszenia miłośników i twórców origami. Formy działania są najrozmaitsze – od klubów miłośników składania papieru po konferencje i międzynarodowe projekty. W Tokio Muzeum Origami gromadzi prace mistrzów. Wspaniale rozwija się literatura poświęcona origami. Dzięki Internetowi zarówno tradycja, jak i najnowsze dokonania artystów – kreatorów stają się dostępne dla każdego. Można też zobaczyć zbiory japońskiego muzeum origami w mieście Kaga (www.origami-hakubutsukan.ne.jp).
Grażyna Karasińska-Kraszkiewicz
Źródła:
Dziamska Dorota: Smoki i inne papierowe cuda, MAG, Poznań 1997
Drzewiński Kornel: Origami – sztuka składania papieru, http://www.japonia.org.pl/
Hiden Senbazuru Orikata:
Pham Dinh Tuyen: Formy klasyczne origami, DELTA,
Rick Beech: Origami – l’art. du papier plié, EDITIONS FLEURS, 2002
